Vài ý kiến trao đổi nhân đọc một bài báo

Tôi bất chợt đọc được bài báo “Sách được trả lại sau... 50 năm mượn quá hạn” (Nguồn từ AFP, VTV, do Báo Chủ nhật Vũng Tàu đăng tải lại, số 13 (1257), năm thứ 26, ngày 16/4/2017). Tôi phải đọc lại đến lần thứ 3, bài báo rất ngắn, nhưng có điều buộc tôi cứ phải suy nghĩ.

Nguyên văn nội dung bài báo thế này: “Thư viện Công cộng miễn phí tại thị trấn Philipsburg (bang Newjerey, Mỹ) năm 2017 đã rất bất ngờ nhận lại được cuốn sách “D-ropped f-rom the Clouds” của nhà văn nổi tiếng người Pháp Jules Verne. Sẽ không có gì đáng nói nếu như cuốn sách này không được mượn từ tháng 12/1966 và thời hạn trả vào tháng 1/1967, nghĩa là đã quá hạn trả đến... 50 năm”.

Nhân viên của thư viện không biết được ai là người đã trả cuốn sách này, khi mà hồ sơ lưu trữ tại thư viện không đủ lưu để có thể nắm được thông tin người đã mượn cuốn sách hơn 50 năm về trước. Deb Messling, Giám đốc thư viện chia sẻ “Có vẻ như một ai đó đã quá yêu cuốn sách này trong một thời gian dài. Hy vọng cuốn sách đã làm được những điều tốt đẹp cho thế giới này”.

Thư viện Philipsburg sẽ phạt tiền trả sách muộn 10 xu mỗi ngày quá hạn, nghĩa là người mượn cuốn sách này sẽ phải nộp phạt lên tới 1.800 USD (khoảng gần 40 triệu VNĐ theo thời giá hiện hành - TG) cho hơn 50 năm quá hạn. Tuy nhiên, mức phạt tối đa mà thư viện Philipsburg áp dụng chỉ là 3 USD (khoảng gần 70 ngàn VNĐ theo giá hiện hành - TG)”.

Chúng ta thừa hiểu, quá trình luân chuyển, cho mượn, phục vụ sách báo lưu động và quá trình cho bạn đọc mượn sách thì việc mất mát sách báo là điều không thể tránh khỏi, với rất nhiều lý do kể cả chủ quan và khách quan. Việc mượn sách, trả sách đôi khi không đúng thời hạn quy định cũng như là một điều tất yếu. Nhưng đối với nhà quản lý thư viện gặp phải mâu thuẫn: Vừa muốn tạo điều kiện thuận lợi nhất để có thể lôi cuốn bạn đọc đến thư viện ngày càng nhiều, nhưng lại vừa muốn giữ gìn kỷ luật, kỷ cương nghiêm và quản lý tốt nguồn tài liệu của thư viện hiện có. Đây là điều khó khăn và thư viện ở các nước khác nhau sẽ có những quy định khác nhau.

Hầu hết các thư viện đều phạt tiền nếu bạn đọc trả sách muộn so với quy định. Đây là điều hợp lý. Bởi đó cũng là một trong những phương pháp nhắc nhở, giáo dục ý thức của bạn đọc đối với thư viện. Tôi có dịp tìm hiểu ở một số thư viện thuộc hệ thống thư viện công cộng, họ đều quy định số cuốn sách được mượn trong một lần đối với bạn đọc, thời gian mượn, một số nơi bạn đọc phải để lại một khoản tiền nhất định, gọi là “tiền thế chân”, một số nơi không thực hiện điều này. Ở Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu hiện nay cũng đã có nhiều thay đổi để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho bạn đọc. Trường hợp vì một lý do nào đó, đến hết hạn phải trả sách, bạn đọc không thể đến thư viện được thì cho phép điện thoại gia hạn với thủ thư. Trong trường hợp trả muộn: Nếu muộn dưới 30 ngày thì nộp phạt 500 đồng/ngày/quyển; trên 30 ngày đến dưới 90 ngày thì nộp phạt 30 ngàn đồng/quyển và trên 90 ngày trả muộn thì nộp phạt là 50 ngàn đồng/quyển. Như vậy, về cơ bản vẫn dựa trên nguyên tắc: Quá hạn trả sách càng lâu thì số tiền phạt càng lớn. Trên thực tế, ở Bà Rịa - Vũng Tàu cũng rải rác có bạn đọc đã phải nộp phạt 50 - 100 - 150.000 đồng vì lý do trả sách muộn so với quy định. Nhưng giả sử bạn đọc mượn tối đa 5 quyển sách và trả muộn trên 90 ngày, thì phải trả tiền phạt là: 5 quyển x 50.000 đồng = 250.000 ngàn đồng. Số tiền đó không phải là lớn đối với doanh nhân, cán bộ, công chức. Nhưng với các em học sinh, sinh viên thì không phải là nhỏ. Trong trường hợp này, sẽ có bạn đọc trễ hạn quá nhiều họ sẽ thà mất khoản tiền thế chân và họ sẽ không trả lại thư viện số sách đó nữa.

Giải quyết thế nào trong trường hợp như thế, là người làm công tác trong thư viện, nhất là các thủ thư và những người quản lý cần nghiên cứu để có thể góp phần tiếp tục lôi cuốn được bạn đọc đến thư viện đọc, mượn sách vừa nâng cao được ý thức trách nhiệm của bạn đọc trong việc thực hiện ký kết “hợp đồng dân sự” mượn sách với thư viện mà trực tiếp là giữa bạn đọc với thủ thư.

Nên chăng, cần đọc bài báo trên và suy nghĩ để góp ý giúp lãnh đạo có những quyết sách hợp lý trong trường hợp này. Rất mong nhận được nhiều ý kiến trao đổi, tranh luận, không chỉ là tiền phạt sách trả chậm, mà vấn đề lớn hơn là: Trong tình hình hiện nay cần làm gì và làm thế nào để cuốn hút bạn đọc mọi lứa tuổi đến với thư viện?

Nguyễn Quang Phi

Phó Giám đốc Thư viện tỉnh BR-VT