Cần tổ chức “Ngày hội sách”, “Đường sách” để góp phần xây dựng văn hóa đọc

Loài người đã để lại rất nhiều hình thức, biện pháp và những kinh nghiệm quý báu nhằm xây dựng, lan tỏa và phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng quốc gia, dân tộc. Người Do Thái, trong mỗi gia đình đều có tủ sách truyền từ đời này qua đời khác. Tủ sách của họ đặt ở đầu giường để mọi người dễ thấy, dễ lấy, nhất là trẻ em khi còn nằm trong nôi. Các bậc làm cha mẹ người Do Thái họ thường nhỏ nước hoa lên từng trang sách nhằm tạo ra mùi thơm để cho trẻ em lưu ý. Đó là một nguyên nhân để lý giải: Tại sao người Do Thái chỉ có 13 triệu, nhưng lại là chủ nhân của 40% của các giải Nobel của thế giới; 20% tổng số giáo sư của nhân loại; 1/3 tổng số các nhà triệu phú đang sống ở Mỹ. Israel, đất nước chỉ có 8 triệu dân nhưng có tới 1.000 thư viện công cộng và họ đã rất kỳ công trong việc dạy cho trẻ em ý thức yêu quý sách, biết đọc sách và ham mê sách. Và đất nước này đang có những bước tiến thần kỳ về kinh tế - xã hội trong những thập kỷ vừa qua mà chúng ta thèm muốn. Các nước Pháp, Nhật, Singapore, Malaysia… có nền văn hóa, kinh tế rạng rỡ như ngày nay bởi họ có nền tảng và truyền thống văn hóa đọc mà nhiều nước phải mơ ước.

Ở Việt Nam nói chung, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu nói riêng, Văn hóa đọc đang đứng trước những thách thức không hề nhỏ bởi các phương tiện nghe nhìn của thời đại bùng nổ công nghệ thông tin. Và thực tế văn hóa đọc đang dần bị mai một rất đáng lo ngại. Lenin từng dạy: “Không có sách thì không có tri thức, không có tri thức thì không có chủ nghĩa xã hội”. Vậy mà theo thống kê năm 2013, mỗi người dân Việt Nam trung bình chỉ đọc 0,8 cuốn sách/năm. Trong khi đó mỗi người dân Pháp đọc trung bình 20 cuốn sách, dân thành phố Parie trung bình 50 cuốn sách/người/năm; mỗi người dân Malaysia là 10 – 15 cuốn sách/năm. Con số thống kê năm 2015 còn đáng quan tâm hơn: Người dân Việt Nam chỉ chi 2 ngàn tỷ đồng/năm để mua sách, trong khi đó sẵn sàng móc hầu bao chi đến 63 ngàn tỷ đồng/năm để uống bia!

Bằng cách nào để khơi dậy được văn hóa đọc? Đây là câu hỏi vừa dễ nhưng lại vừa khó để trả lời một cách thỏa đáng. Thiết nghĩ phải có sự đồng thuận cao và toàn xã hội cùng nỗ lực chung tay vào cuộc. Nhà trường, gia đình, xã hội, trong đó hệ thống thư viện công cộng, thư viện chuyên ngành phải là lực lượng nòng cốt cho sự nghiệp xây dựng văn hóa đọc.

Kinh nghiệm ở nhiều nước cũng như thành phố Hồ Chí Minh, Thủ đô Hà Nội và một số tỉnh thành khác đã tổ chức khá thành công “Ngày hội sách” và những “Con đường sách” để quảng bá và thu hút các tầng lớp nhân dân tham gia. Nhân các sự kiện lớn, những ngày lịch sử hoặc những ngày vui Tết Nguyên đán của dân tộc tổ chức “Ngày hội sách” hay “Đường sách” không chỉ làm phong phú thêm đời sống tinh thần cho nhân dân, tôn vinh những giá trị đích thực của những người suốt đời gắn bó, cống hiến cho ngành Xuất bản, ngành Thư viện mà sâu xa hơn chính là xây dựng lòng đam mê sách cũng như truyền bá, phổ cập tri thức của loài người cho các thế hệ hôm nay. Dù ở giai đoạn nào của lịch sử, thì không ai có thể nói rằng mình không cần tri thức và chắc chắn không ai có thể nói rằng Việt Nam phát triển đi lên không cần thư viện hay không cần sách. Tổng thống Hàn Quốc, bà Park Geun Hye, khi tới dự Khai mạc Hội sách Quốc tế Seoul 2013, đã phát biểu về giá trị to lớn của sách, rằng: Sách là nơi cất giữ ký ức nhân loại, sách vượt qua không gian và thời gian. Chính tri thức từ sách góp phần viết nên câu chuyện thần kỳ của đất nước sông Hàn. Từ một nước nghèo đói nhất thế giới vào những năm 60 của thế kỷ XX, nhưng 30 năm sau Hàn Quốc trở thành quốc gia có GDP danh nghĩa lớn thứ 13 thế giới!

Tôi còn nhớ, khi anh Phạm Diêm làm Giám đốc Thư viện tỉnh, mỗi lần đi tham quan “Đường sách Nguyễn Huệ” thành phố Hồ Chí Minh về,  Anh đều có ước ao tổ chức được một “Ngày hội sách” hoặc “Đường sách” hoành tráng trên địa bàn thành phố Bà Rịa và thành phố Vũng Tàu để đưa sách về gần dân và các tầng lớp nhân dân được hưởng thụ những giá trị đích thực từ sách. Nhưng đấy cũng chỉ dừng lại là ước mơ. Muốn tổ chức được “Ngày hội sách” hay “Đường sách” cần có chủ trương và sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành Văn hóa, Truyền thông, Tuyên giáo, Giáo dục,  Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Các cơ quan báo chí: Báo viết, báo hình, báo nói, báo điện tử phải vào cuộc để tuyên truyền, quảng bá đầy đủ, sinh động những thông tin “Ngày hội sách”, “Đường sách” đến với mọi tầng lớp nhân dân được biết…Phải mời gọi được càng nhiều nhà xuất bản có thương hiệu, nhiều đại lý sách trong và ngoài tỉnh tham gia càng tốt. Đặc biệt tổ chức “Ngày hội sách”, “Đường sách” phải theo phương châm “xã hội hóa” nên cần vận động, khuyến khích, cổ vũ được nhiều doanh nghiệp chung sức mới có thể thành công. Để thu hút được nhiều tầng lớp nhân dân tham gia thì “Ngày hội sách” hay “Đường sách” phải có đủ các thể loại sách: Chính trị, kinh tế, pháp luật, văn học, khoa học kỹ thuật…; có các loại sách đáp ứng được nhu cầu sở thích của người già, trẻ em, thanh niên, học sinh, công nhân, nông dân, trí thức, công chức, viên chức... Tổ chức “Đường sách” và “ngày hội sách” phải theo hướng đa dạng hóa các hoạt động: Giới thiệu tác giả, tác phẩm với những nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình văn học có tên tuổi giao lưu cùng bạn đọc; Giới thiệu những tác phẩm mới xuất bản, những tác phẩm “hot”; tổ chức những điểm “Cà phê sách” phục vụ những người có nhu cầu vừa đọc sách vừa nhâm nhi cà phê; những điểm bán sách hoặc những điểm đổi sách cũ lấy sách mới. Ban đêm có thể có những hoạt động văn nghệ phục vụ công chúng bằng các tiết mục trình diễn những tác phẩm văn học được sân khấu hóa…

Dẫu biết rằng tổ chức “Ngày hội sách”, “Đường sách” là việc làm không đơn giản. Nhưng để khơi dậy ý thức biết quý trọng, quan tâm đến sách và từ đó hướng đến có lòng đam mê sách cho các tầng lớp nhân dân và nhất là thế hệ trẻ thanh thiếu niên, nhi đồng thì việc quan tâm, đầu tư cho những sự kiện như thế là tối cần thiết, nhất là trong tình hình văn hóa đọc đang diễn ra như hiện nay.

Nguyễn Quang Phi

Thư viện tỉnh BR-VT